Czym jest psychoterapia?

Podstawowym założeniem psychoterapii psychodynamicznej jest przekonanie, że człowiek pełen jest wewnętrznych, nieświadomych przeżyć, uczuć oraz konfliktów, a ich odkrycie i zrozumienie pomaga zmianę na lepsze i poprawę funkcjonowania.

W terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta wraz z klientem skupiają się na dysfunkcyjnych myślach oraz działaniach klienta. Poprzez rozmowę na ich temat oraz wykonując różne zadania terapeutyczne wspólnie wypracowują u klienta nowe sposoby myślenia o sobie, innych i świecie, a także bardziej rozwojowe zachowania.

Terapia systemowa zakłada, że każdy z nas jest częścią większego systemu – żyjemy w różnych kontekstach, które na nas oddziałują i nas kształtują. Dlatego zgodnie z myśleniem systemowym, aby rodzina czy para uzyskała poprawę w swojej relacji, powinna uczestniczyć w terapii razem. Wynika to z założenia, że pojawiający się problem nie jest „mój” czy „twój” ale „nasz”, co znaczy, że każdy z członków rodziny albo oboje partnerów mają udział w powstaniu i trwaniu problemowej sytuacji.

Terapia humanistyczna zakłada przede wszystkim rozwój potencjału i zasobów jednostki. Skupiając się na kreatywności i samorozwoju, mniejszy nacisk kładzie ona na kwestie konfliktów czy nieświadomych części psychiki ludzkiej.

Część psychoterapeutów swój styl pracy określa jako eklektyczny, czyli polegający na integrowaniu różnych orientacji teoretycznych. Ponadto, psychoterapeuta pracuje zgodnie ze swoim zakresem kompetencji, przy poszanowaniu zasady poufności oraz zgodnie z prawnymi i etycznymi wskazaniami, określającymi zawodowy profesjonalizm.

Do psychologa czy psychoterapeuty zgłaszają się indywidualnie osoby doświadczające problemów w życiu lub cierpiące z powodu objawów; pary lub małżeństwa w kryzysie; rodziny zmagające się z chorobą jednego jej członka czy niepokojącym zachowaniem u dziecka. Wiele miejsc oferuje również wsparcie psychologiczne i psychoterapię w języku angielskim, np. dla obcokrajowców.

To, jak wygląda i przebiega psychoterapia zależy od problemu, z jakim zgłaszają się klienci. Jednym z podstawowych zadań należących do psychoterapeuty jest określenie sposobu i okoliczności, w jakich przejawia się problem klienta oraz zadecydowanie o formie i warunkach leczenia, a więc czy wskazana jest psychoterapia (i jaka jej forma) czy też inna forma pomocy psychologicznej lub kontakt z lekarzem psychiatrą. Przykładowo problem, z którym para zgłasza się do psychoterapeuty może wymagać podjęcia terapii pary i/lub psychoterapii indywidualnej jednego lub obojga partnerów. Gdy rodzina zgłasza się z „problemem u dziecka”, wskazane może być podjęcie psychoterapii systemowej, behawioralno-poznawczych oddziaływań wobec dziecka i/lub terapii małżeńskiej dla pary rodzicielskiej. To, jaka forma oddziaływania terapeutycznego będzie najbardziej odpowiednia dla klientów, określane jest w trakcie pierwszych spotkań o charakterze konsultacyjnym.

Cele, na które nakierowana ma być psychoterapia, zależą od potrzeb i motywacji klienta oraz wspólnych ustaleń między terapeutą a klientem. Celami w psychoterapii mogą być: redukcja przykrych dolegliwości psychicznych, przezwyciężanie zaburzeń, zmniejszenie poziomu lęku i trudności emocjonalnych, pokonanie niewłaściwych sposobów radzenia sobie z trudnościami i wypracowanie skuteczniejszych metod funkcjonowania i kontroli nad własnym życiem, budowanie stabilniejszej samooceny i zaufania do siebie samego, wzmacnianie sieci wsparcia i kompetencji społecznych klienta, poszukiwanie znaczenia w życiu, rozwinięcie osobistego potencjału.

Klient w trakcie psychoterapii przeżywa różne silne emocje – każda skuteczna terapia ma na celu identyfikację, zrozumienie i wyrażenie uczuć. Terapeuta ma na celu ułatwienie klientowi rozładowanie emocjonalne poprzez zachęcanie do dzielenia się swoimi myślami i uczuciami na temat tego, co się wydarzyło. W trakcie spotkań terapeuta i klient skupiają się również na tym, co klient myśli o sobie samym, swoich trudnościach życiowych – ich naturze i przyczynach. Psychoterapia pomaga również w regulacji zachowania poprzez m.in. pomoc klientowi w rozróżnieniu zachowań pomocnych w określonych sytuacjach od tych, które są szkodliwe i nie wspierają jego rozwoju. Wszystko po to, by klient przestał działać w sposób, który jest dla niego szkodliwy lub raniący i powoli coraz lepiej radził sobie z nowymi sposobami myślenia i interpretowania własnej sytuacji życiowej i tym samym inaczej działał i zachowywał się.

Podczas terapii psychoterapeuta gromadzi informacje o kliencie i jego życiu, aktywnie słucha jego wypowiedzi, dostarcza mu istotnych informacji zwrotnych, mających znaczenie terapeutyczne, dąży do możliwie jak najbardziej pełnego i obiektywnego zrozumienia sytuacji życiowej klienta, dzieli się z nim własną perspektywą na omawiane sprawy oraz kieruje prowadzoną z klientem rozmową w kierunku wyznaczonych wspólnie celów terapii.

Niezależnie od reprezentowanej szkoły myślenia, kompetentny psychoterapeuta operuje zestawem uniwersalnych, istotnych umiejętności, które składają się na dwa aspekty: techniczny i relacyjny. Ten pierwszy dotyczy technik stosowanych przez terapeutę w celu zmiany zachowań i problemowych obszarów zgłaszanych przez klienta, natomiast ten drugi odnosi się do budowania przez terapeutę pełnej zaufania relacji. W trakcie spotkań między klientem a terapeutą powstaje specyficzny kontakt, określany jako relacja terapeutyczna. Gdy jest ona owocna, otwarta i budząca zaufanie, to stanowi spoiwo wszystkiego, co wydarza się w trakcie spotkań klienta z psychoterapeutą i jest bardzo ważnym warunkiem skuteczności psychoterapii.

Relacja terapeutyczna między klientem a psychoterapeutą z założenia ma określone ramy czasowe. Długość całego procesu oraz częstotliwość spotkań zależą od celów terapeutycznych, do których klient wraz z terapeutą zmierzają podczas kolejnych spotkań oraz od formy i nurtu, w jakim prowadzona jest sama psychoterapia. W zależności od zgłaszanego problemu i typu terapii, trwa ona przeważnie od kilku miesięcy do kilku lat. Końcowa faza psychoterapii zwykle następuje stopniowo, w sposób przemyślany i jest wynikiem wspólnych ustaleń psychoterapeuty z klientem. Jest to czas podsumowań całego procesu, tego, co udało się wspólnie osiągnąć, postępów klienta oraz dalszych ewentualnych problemów, które wymagają dalszej pracy.