Psychologowie o lęk.
Bez zdolności do odczuwania strachu ludzie byliby bezbronni wobec realnych zagrożeń. Strach to istotna reakcja na zagrożenia zarówno fizyczne, jak i emocjonalne, pełniąca kluczową rolę w procesie ewolucji człowieka, zwłaszcza w odległych czasach, gdy ludzie często stawali w obliczu życiowych lub śmiercionośnych sytuacji.
Choć dzisiaj sytuacje, takie jak wystąpienia publiczne, jazda windą czy obecność pająków, nie niosą ze sobą tak natychmiastowo dramatycznych konsekwencji, jakie groziły pierwotnym ludziom, niektóre osoby wciąż doświadczają intensywnych reakcji ucieczki lub zamrożenia w obliczu określonych obiektów czy scenariuszy.
Większość ludzi czasami doświadcza przemijającego lęku przed lotem, pierwszą randką czy ważnym wydarzeniem. Jednakże, gdy czyjś strach staje się stały i skoncentrowany na konkretnym zagrożeniu, znacząco utrudniając codzienne funkcjonowanie, może to wskazywać na obecność tzw. fobii specyficznej.
Psychologia wyjaśnia dlaczego ludzie odczuwają lęk.
Co najmniej 60 procent dorosłych przyznaje, że odczuwa przynajmniej jedno nieuzasadnione uczucie strachu, chociaż dotychczasowe badania nie dostarczają jasnego wyjaśnienia, dlaczego te obawy się pojawiają. Jedna z teorii sugeruje, że istnieje genetyczna predyspozycja do lęku przed obiektami, które stanowiły zagrożenie dla naszych przodków, takimi jak węże, pająki, wysokości czy woda, choć trudno to zweryfikować. Osoby mające krewnego pierwszego stopnia z określoną fobią zdają się mieć tę samą fobię. Inni wskazują na dowody sugerujące, że jednostki mogą bać się pewnych rzeczy z powodu wcześniejszych traumatycznych doświadczeń, ale to nie tłumaczy wielu lęków, które nie mają takiego źródła. Wydaje się, że cechy osobowości, takie jak neurotyzm, zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju fobii, a skłonność do częstego zmartwiania się i negatywnych myśli może również zwiększać ryzyko, na przykład w przypadku wychowywania przez nadopiekuńczych rodziców, utraty rodzica lub doświadczania molestowania seksualnego lub fizycznego. Najprawdopodobniej istnieje wiele dróg prowadzących do kształtowania się lęków, z których jedną może być emocjonalna reakcja w postaci wstrętu. Psycholodzy zadawali sobie pytanie. Czy ludzie rozwijali wrodzone mechanizmy lękowe w toku ewolucji? W całej historii ludzkości niektóre zwierzęta, takie jak węże i pająki, były źródłem wielu zgonów. Dlatego niektórzy badacze sugerują, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogli rozwijać wrodzone instynkty unikania tych stworzeń, co zapewniałoby przewagę w przetrwaniu. Badania wykazały, że jest łatwiej wzbudzić u ludzi lęk przed wężami i pająkami niż przed psami czy innymi „przyjaznymi” zwierzętami, co sugeruje, że tego rodzaju obawy mogą mieć korzenie w ewolucji. Badania nad innymi naczelnymi wskazują na to, że również one dzielą lęki ludzi przed wężami, co prowadzi do spekulacji, że same te obawy mogły przyczynić się do ogólnego wzrostu inteligencji naczelnych w miarę ewolucji, umożliwiając unikanie zagrożeń stwarzanych przez takie zwierzęta.
Jak zdaniem psychologa dziecięcego rozwija się strach u dzieci.
Badania wskazują, że objawy strachu u dzieci pojawiają się zazwyczaj około 8–12 miesiąca życia, głównie w odpowiedzi na nowe sytuacje lub oblicza, ale rzadziej manifestują lęk przed obcymi, gdy są w bezpośrednim kontakcie z rodzicem. Chociaż niektóre lęki mogą mieć podłoże wrodzone, wiele z nich zdaje się być nabyte, prawdopodobnie poprzez obserwację reakcji rodziców na określone zwierzęta lub sytuacje, lub też poprzez częste ostrzeganie dziecka przed potencjalnymi zagrożeniami.
Jak to jest że ludzie czasami pragną doświadczeń, które wywołują strach?
W pewnych momentach ludzie aktywnie poszukują przeżyć, które mogą ich przestraszyć, jak na przykład jazda na roller coasterze czy udział w atrakcjach w nawiedzonym domu. Niektóre badania sugerują, że chociaż te doświadczenia mogą być momentami prawdziwie przerażające, to jednocześnie poprawiają nastrój ludzi. Reakcja na strach jest autentyczna, ale szybkie poczucie bezpieczeństwa zapewnia równie intensywną ulgę i przyjemność, które mogą utrzymywać się długo po zakończeniu takiego przeżycia.
Które codzienne lęki mogą nas hamować?
Niektóre z codziennych uczuć, często opisywanych jako „lęki”, nie kwalifikują się jako fobie, lecz stanowią psychiczne przeszkody ograniczające działania i decyzje ludzi. Są to m.in. strach przed porażką, sukcesem, odrzuceniem, tęsknotą czy zaangażowaniem. Te uczucia niepewności, nieadekwatności czy niezdecydowania mogą być skutecznie rozwiązane poprzez terapię z psychologiem.