Kryzys i konflikt w terapii par- perspektywa systemowa i psychoanalityczna.
Na przestrzeni czasu pary mierzą się z wieloma wyzwaniami związanymi z etapem związku, z oczekiwaniami partnerów względem siebie oraz ze zmianami życiowymi i osobistymi każdego z nich. Wiele par staje przed pytaniem czy i kiedy do swojej przestrzeni w relacji zaprosić psychoterapeutę.
Kontekst rodzinny w terapii par- podejście systemowe
Podejście systemowe bierze pod rozwagę aspekt indywidualny każdej z osób, kontekst rodzinny oraz społeczny i bada ich wzajemne oddziaływanie. W relacje romantyczną wchodzimy z doświadczeniami wynikającymi ze sposobu wychowania, z przekazami, mitami i rytuałami wywodzącymi się z rodzin pochodzenia. Dla terapeuty kontekst rodzinny jest pomocny jako źródło zrozumienia trudności w parze, a dla partnerów jako źródło zrozumienia siebie nawzajem.
Na przestrzeni czasu związek podlega ciągłym zmianom związanym z rozwojem indywidualnym partnerów, jak również z tzw. cyklem życia rodziny. Przedstawiciele tego pojęcia wyróżniają od sześciu do ośmiu etapów- Haley (1973) wyróżnia: narzeczeństwo, wczesne małżeństwo, narodziny dzieci, średnia faza małżeńska, „puste gniazdo” oraz emerytura i starość. Przedstawiony podział daje ogólną perspektywę, a ponieważ powstał w latach 70, należy uwzględnić zmiany społeczne, które zaszły od tego czasu. Obecnie część rodzin nie żyje według tradycyjnego modelu, są to np. pary po rozwodzie, rodziny patchworkowe, pary bezdzietne czy pary homoseksualne. Psychoterapeuci dostosowują swoje narzędzia pracy do zmieniających się warunków życia rodzinnego. Uniwersalne jest jednak to, że pary mierzą się na każdym z tych etapów z wieloma wyzwaniami i kryzysami. Ten czas jest dla par rozwojowy, o ile charakteryzują się oni pewną elastycznością i zrozumieniem w podejściu do zmieniających się warunków. Przykładem trudności w tym obszarze może być sytuacja, w której młodzi partnerzy decydując się na stały związek nie odłączyli się emocjonalnie od swoich rodziców. W ich relacji trudności separacyjne mogą być źródłem konfliktów, a jednocześnie utrudniać przejście do kolejnych etapów takich jak np. przygotowanie do narodzin i wychowania własnych dzieci.
Konflikt w parze jako nieodłączna część rozwoju psychologicznego pary- podejście analityczne.
Koncepcje analityczne również bazują na wpływie przeszłości każdego z partnerów na dynamikę ich relacji. Kładą nacisk na to, że wcześniejsze doświadczenia ze znaczącymi osobami (obiektami miłości) determinują w sposób nieświadomy wybór partnera w przyszłości. W tym rozumieniu wczesne doświadczenia partnerów mogą wpływać na kształt obecnego związku, który służy powtórzeniu nierozwiązanych wcześniej konfliktów i lęków.
Nieświadomy wybór partnera polega na tym, że para zawiera pewnego rodzaju nieświadomą umowę, w którym partnerzy wzajemnie odłączają jakieś części siebie (najczęściej nieakceptowane) i wprojektowują w partnera. Cleaveley (1993) pisze, że „ relacja małżeńska umożliwia pomieszczanie, w którym każdy z partnerów odczuwa drugiego jako część siebie samego, jako swoistą wspólną osobowość. Te cechy, które na początku przyciągały ich do siebie, potem stają się powodem do narzekań (…)”. Wtedy do przepracowania tego obszaru może być pomocna przestrzeń, którą tworzy dla pary psychoterapeuta. Zatem celem terapii jest rozpoznanie tych części i zauważenie ich wpływu na obecną relację. Ponad to, poza pracą nad wcześniejszymi doświadczeniami w psychoterapii par dążymy do tworzenia nowych jakości miedzy partnerami. Zauważenie i zaakceptowanie „inności” drugiej osoby sprawia, że możliwy jest dalszy rozwój i tworzenie kreatywnego związku obecnie i w przyszłości.
Wspólnie z psychoterapeutą para ma przestrzeń na przyjrzenie się swojej relacji, na ugłośnienie źródeł kryzysu, konfliktu czy wypalenia. Najczęściej partnerzy szukają winy w sobie nawzajem i chcą, aby terapeuta przyznał im racje i wskazał „winnego”. Jednak w gabinecie psychoterapeutycznym to się nie wydarzy, ponieważ zadaniem terapeuty jest uchwycenie i zrozumienie każdego z partnerów oraz tego, co wnoszą wspólnie jako para. Mary Morgan nazwała to stanem umysłu pary, co oznacza, że najważniejsza w gabinecie jest przede wszystkim dynamika między partnerami. Ich komunikacja, wyrażone i niewyrażone potrzeby oraz klimat emocjonalny jaki tworzą są podstawą, z której terapeuta może czytać wzajemne interakcje. Psychoterapia pary daje szanse na znalezienie przestrzeni do zastanowienia czy można przywrócić lub wzmocnić w parze to, dzięki czemu związek będzie funkcjonował w sposób satysfakcjonujący.
Często pary pytają o rady lub chcą się upewnić czy to, jak żyją jest „normalne”. W terapii par nie odnosimy się do ogólnych norm lub prawd, ponieważ nie ma dwóch identycznych par, każda jest wyjątkowa i tworzy własny indywidualny sposób komunikacji i przeżyć. Najważniejszym zadaniem jest znalezienie unikalnych sposobów funkcjonowania dopasowanych do danej pary.
Literatura:
Barbaro B. (red.): Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Collegium Medicum UJ, Kraków 1994.
Goldenberg, H., Goldenberg I. Terapia rodzin. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2006.
Morgan, M. Stan umysłu pary: psychoanalityczna terapia par. Oficyna Wydawnicza Fundament, Warszawa, 2019.
Ruszczynski, S. Psychoterapia par: teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock. Oficyna Ingenium, Warszawa, 2012.
Martyna Buśkiewicz-psycholog i psychoterapeuta. Pracowała w nurcie psychodynamicznym i systemowym. Prowadziła psychoterapię indywidualną i terapię par.