Terapia uzależnień – psychoterapia indywidualna

Małopolski Ośrodek Psychoterapii SYNAPSA Kraków oferuje indywidualną terapię uzależnień skierowaną do osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków) oraz uzależnionych od czynności. Termin uzależnienia behawioralne (uzależnienia od czynności) odnosi się do zaburzeń́ (nałogów) niezwiązanych z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, a z niekontrolowanym wykonywaniem pewnych czynności (np. graniem w gry hazardowe). Formalnie do grupy tych zaburzeń możemy zaliczyć jedynie zaburzenie uprawiania hazardu, natomiast nieformalnie – szereg zachowań, które stanowią przejaw patologii ze względu na intensywność ich podejmowania (i na konsekwencje, jakie ponosi jednostka), a nie sam fakt angażowania się̨ w nie.

Uzależnienie behawioralne – nałogi a terapia uzależnień

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne formalnie potwierdziło istnienie uzależnień́/nałogów behawioralnych w maju 2013 roku poprzez opublikowanie piątej rewizji klasyfikacji DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) i włączenie zaburzenia uprawiania hazardu do kategorii zaburzeń i nałogów. Do podstawowych kryteriów służących do opisu (i diagnozy) uzależnień́ behawioralnych należą:

(1) zaabsorbowanie;

(2) modyfikacja nastroju;

(3) tolerancja;

(4) symptomy odstawienne;

(5) konflikt (na trzech wymiarach);

(6) nawroty (por. Griffiths, 2005).

Rozróżnienie nałogu w terapii uzależnień

Specjaliści uważają, że nie ma wyraźnych różnic pomiędzy uzależnieniem od substancji psychoaktywnych i uzależnieniem od czynności. Różnica polega na tym, że w pierwszym przypadku osoby uzależnione poszukują kontaktu z substancją, drugi zaś wiąże się z możliwością wykonywania określonych czynności. Uzależnienia od czynności są to wszelkie nałogowo powtarzane czynności, w które nie są zaangażowane substancje psychoaktywne. Należą do nich zachowania lub działania, które są społecznie akceptowane, takie jak jedzenie, granie w gry hazardowe, robienie zakupów, korzystanie z Internetu, oglądanie telewizji, dbanie o swój wygląd, zaspokajanie potrzeb seksualnych, używanie komórki, praca itp. Zachowania te stają się zagrażające i mogą przejść w uzależnienia wówczas, gdy tracimy kontrolę nad daną czynnością. Odczuwamy wtedy przymus – czyli silne pragnienie wykonywania danej czynności, mimo jej negatywnego wpływu na nasze funkcjonowanie. Kiedy natomiast nie możemy jej wykonywać, doznajemy różnych dolegliwości, np. rozdrażnienia, złości, niepokoju.

Terapia uzależnień behawioralnych

Dla przykładu wspomnieć należy dynamicznie rozwijające się uzależnienie behawioralne, dotyczące przede wszystkim młodszej populacji, polegające na kompulsywnym, wielogodzinnym cyklu nałogowego grania.

Terapia uzależnień od gier komputerowych

Symptomy uzależnienia od gier komputerowych:

Granie w gry komputerowe staje się najważniejszą aktywnością w życiu dziecka.
Coraz więcej czasu spędza przy grach komputerowych, rezygnuje z dotychczasowych aktywności (spotkania z rodziną i rówieśnikami, nauka).
Objawy abstynencyjne – zaprzestanie grania w gry komputerowe powoduje pojawienie się nieprzyjemnego samopoczucia, rozdrażnienia, a nawet niekontrolowanej agresji.
Konflikt – z powodu zaangażowania w gry komputerowe dziecko wchodzi w konflikt ze swoim najbliższym otoczeniem, najczęściej z rodzicami.
Drastyczne zmiany nastroju – przeżywanie albo dobrego nastroju, albo też poczucie odrętwienia, niemocy.
Nawrót – po okresie samokontroli, a nawet zupełnego zaprzestania zabawy grami komputerowymi pojawiają się powroty do wcześniejszego patologicznego korzystania z gier.

Nie istnieje forma terapii, która zostałaby stworzona na potrzeby osób uzależnionych od czynności – przede wszystkim dlatego, że jedynie zaburzenie uprawiania hazardu zostało formalnie włączone do klasyfikacji DSM jako przykład uzależnienia behawioralnego. Za główny nurt terapii osób uzależnionych od czynności wskazuje się terapię wielomodalna, tj. terapię, składającą się z wielu zintegrowanych podejść, jak w przypadku podejścia poznawczo-behawioralnego.

Sugeruje się także stosowanie podejścia interdyscyplinarnego (które łączy terapię indywidualną, grupową, rodzinną, farmakoterapię, spotkania grup samopomocowych i techniki mindfulness , w tym medytację), ze względu na jego spójność z biopsychospołecznym modelem uzależnień.

Podejście terapeutyczne w terapii uzależnień

Do najczęściej wymienianych podejść terapeutycznych należy terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive behavioral therapy, CBT) i Dialog Motywujący (opisywany także jako terapia motywująca) (ang. motivational interviewing; Miller i Rollnick, 2013). Terapia poznawczo-behawioralna skupia się wokół omawiania nieadaptacyjnych myśli, przekonań i zachowań pacjenta/klienta (obejmuje m.in. analizę zachowań lub sytuacji, które sprzyjają podejmowaniu danego zachowania). Dialog Motywujący jest szczególnie przydatny do pracy z osobami z niską motywacją do podjęcia lub kontynuowania terapii.

Relatywnie często stosowaną terapią jest także farmakoterapia – jej celem jest na ogół stabilizacja nastroju lub redukcja depresji, często towarzysząca uzależnieniom.

Zakres prowadzonej terapii może obejmować zarówno podejścia oparte na założeniu całkowitej abstynencji (por. Carnes, Carnes i Bailey, 2011), jak i podejście oparte na założeniach terapii redukcji szkód (Riley i in., 1999). Definicja abstynencji w przypadku uzależnień behawioralnych może być nieco inna niż w przypadku uzależnień chemicznych – abstynencję dla osób uzależnionych od zachowań seksualnych możemy definiować jako powstrzymywanie się od dysfunkcyjnego zachowania i/lub od zachowań, prowadzących do zachowania patologicznego (np. oglądanie kanałów erotycznych).

Katarzyna Waligóra

-specjalista psychoterapii uzależnień, interwent kryzysowy, pedagog, mediator. Małopolski Ośrodek Psychoterapii SYNAPSA Kraków