Podejście psychodynamiczne – podstawowe założenie
Podejście psychodynamiczne zakłada, że znaczna część naszego życia psychicznego rozgrywa się w obszarze nieświadomości. Jeśli przyjrzymy się naszym codziennym zachowaniom, lub zachowaniom naszych bliskich, to wiele z nich może wydać nam się zupełnie nieracjonalnych. Zdarza się, że świadomie czegoś pragniemy, ale zachowujemy się wprost przeciwnie np. pragniemy bliskiej, wzajemnej i stałej relacji z drugą osobą a poszukując partnera wybieramy osoby, którym zależy na krótkotrwałych znajomościach albo zawsze zakochujemy się w osobach, które są już zaangażowane w inne związki. Zrozumieniu tego, co wydaje się sabotować nasze świadome wysiłki, zmierzające do osiągnięcia satysfakcji życiowej sprzyja właśnie refleksja nad tym, co nieświadome.
Relacja pacjent – psychologa w podejściu psychodynamicznym
Psychoterapia psychodynamiczna opiera się na dialogu między pacjentem, a psychoterapeutą. Terapeuta poprzez swoją empatyczną postawę, uważność, okazywaną troskę i aktywne zbieranie informacji o pacjencie stara się nawiązać z pacjentem szczególnego rodzaju relację – relację terapeutyczną. Relacja terapeutyczna jest tutaj podstawowym narzędziem pracy nad zmianą. Jej podstawowym celem jest pomoc pacjentowi w odkryciu tego, jakie nieświadome mechanizmy, konflikty, pragnienia, czy wzorce relacji interpersonalnych sprawiają, że nie może on w satysfakcjonujący dla siebie sposób radzić sobie z wyzwaniami codzienności. Drogą do poznania nieświadomości jest analiza swobodnych skojarzeń, snów, pomyłek i przejęzyczeń a także objawów nerwicowych i sposobów budowania relacji interpersonalnych. Charakterystyczne wzorce relacji kształtują się w dzieciństwie i są automatycznie powielane w dorosłym życiu. Relacja z terapeutą stwarza możliwość odtworzenia, analizy i zmiany tych wzorców, które są dla pacjenta nieadaptacyjne i powodują subiektywne cierpienie.
Przeniesienie i przeciwprzeniesienie w relacji terapeutycznej
Poznanie nawykowych wzorców budowania relacji interpersonalnych przez pacjenta dokonuje się w dużej mierze poprzez analizę zjawiska przeniesienia i przeciwprzeniesienia. Przeniesienie jest mechanizmem w którym pacjent nieświadomie zaczyna przeżywać terapeutę w zgodzie z własnym wzorcem postrzegania innych osób np. pacjent może mieć przekonanie, że inni zawsze są nastawieni do niego krytycznie i tym samym wszystkie komentarze terapeuty przeżywać jako krytykę wobec siebie, niezależnie od jego realnych intencji. W odpowiedzi na przeniesienie pacjenta, terapeuta doświadcza różnych uczuć, emocji i myśli, które nazywamy przeciwprzeniesieniem. Jest ono zarówno informacją o tym jak terapeuta „tu i teraz” czuje się w relacji z pacjentem ale także jak inne osoby z życia pacjenta mogą na niego reagować. Przyglądając się przeniesieniu i przeciwprzeniesieniu terapeuta stara się pomóc pacjentowi w uzyskaniu wglądu w nieuświadomione dotąd mechanizmy wchodzenia w relacje.
Formalne aspekty relacji i pracy psychoterapeutycznej
Zawiązanie relacji terapeutycznej poprzedza etap konsultacji podczas którego psycholog terapeuta zbiera najważniejsze informacje o trudnościach pacjenta, jego aktualnym codziennym funkcjonowaniu oraz przeszłych etapach rozwojowych. Etap konsultacji trwa zazwyczaj przez kilka spotkań (3-7) i jest zakończony podsumowaniem przez terapeutę zebranych informacji w postaci diagnozy i omówienie jej z pacjentem. Terapeuta proponuje najbardziej optymalną formę pomocy, a czasem odsyła również na konsultację psychiatryczną z lekarzem psychiatrą lub specjalistą terapii uzależnień. Zakończeniem etapu konsultacyjnego jest zawarcie kontraktu, który opisuje zakładane cele terapeutyczne a także prawa i obowiązki pacjenta oraz terapeuty.
Literatura
Caligor E., Kernberg O. F., Clarkin F.J, Yeomans F. E. Psychoterapia psychodynamiczna patologii osobowości. Lecznenie self i funkcjonowania interpersonalnego, tłum. M. Bazan, Kraków, Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej, 2019.
Gabbard G. O. Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
Karolina Rykowska – psycholog psychoteraputa, pracuje w nurcie psychodynamicznym, prowadzi psychoterapię indywidualną
Małopolski Ośrodek Psychoterapii SYNAPSA Kraków