Osoby zgłaszające się do specjalistów psychoterapii uzależnień w Krakowie (wśród nich są psycholodzy, pedagodzy, lekarze psychiatrzy) stanowią zróżnicowaną grupę. Problemy, z jakimi się borykają, wynikające z nadużywania alkoholu i/lub innych substancji psychoaktywnych, mają różne źródła. Klienci, podejmujący terapię różnią się między sobą, analizie poddawane są mi.in: właściwości psychiczne, prezentowane zachowania i reakcje na sytuacje, zdarzenia, funkcjonowanie w sferze poznawczej. Zwraca się uwagę również na poziom motywacji klienta. Z tego względu zasadne staje się obecnie podejście mające na celu indywidualizację terapii uzależnień zarówno na etapie diagnostycznym, jak i w trakcie całego procesu terapeutycznego.
Co obejmuje psychoterapia uzależnień w Krakowie?
Uzależnienie posiada charakter wieloaspektowy. Psychoterapia uzależnień w Krakowie obejmuje kilka obszarów funkcjonowania osoby zgłaszającej się: somatyczny, psychiczny, społeczny. Obecnie uznaje się, że nie tylko abstynencja, ale również redukcja szkód jest zasadnym celem w leczeniu uzależnień. Większość osób z problemem alkoholowym i narkotykowym nie potrafi, bądź nie chce całkowicie zerwać z nałogiem. W związku z tym programy terapeutyczne nakierowane na ograniczanie picia alkoholu i używania substancji psychoaktywnych oraz minimalizację negatywnych konsekwencji są alternatywną formą pomocy dla pacjentów gotowych na zmianę, jednak nieakceptujących abstynencji jako cel leczenia. Szeroko rozumiana redukcja szkód to oddziaływania nakierowane na ograniczenie szkód zdrowotnych, psychologicznych i społecznych, wynikających ze spożywania alkoholu lub używania narkotyków oraz na poprawę funkcjonowania psychospołecznego.
Podejście w psychoterapii uzależnień w Krakwie
W terapii uzależnień istotne jest również podejście, bowiem przywiązanie do jednej koncepcji uzależnienia, jednego paradygmatu teoretycznego albo szkoły psychoterapii często utrudnia lub uniemożliwia dostrzeżenie, że problemy pacjentów związane z używaniem substancji psychoaktywnych są wynikiem ich indywidualnego i niepowtarzalnego doświadczenia.
Obszar psychoterapii uzależnień to wyraźnie odrębna dziedzina oddziaływań terapeutycznych, która uwzględnia specyfikę problemów pacjentów uzależnionych. Korzystamy jednocześnie z wielu nurtów, które przenikają z innych szkół. Ta złożoność przejawia się w adaptowaniu do terapii uzależnień technik i metod charakterystycznych dla wielu paradygmatów psychoterapeutycznych. Problem uzależnienia jest wieloaspektowy, a jego etiologia złożona i zarówno koncepcje psychologiczno-społeczne, jak i biologiczno-medyczne poszukują odpowiedzi na pytanie o przyczyny, czynniki wyzwalające i mechanizmy podtrzymujące uzależnienie.
Trudności w psychoterapii uzależnień
Jedną z najpoważniejszych trudności w terapii osób uzależnionych jest budowanie zaangażowania w pracę nad własnym uzależnieniem. Istotne staje się motywowanie do podjęcia decyzji o zmianie swego dotychczasowego zachowania, osoby uzależnione z trudem podejmują̨ wysiłek zerwania z nałogiem. Najczęściej czynią to pod presją osób bliskich lub w sytuacji prawnego przymusu. Do niedawna dość powszechnie przyjmowanym modelem terapii było podejście, zakładające, że jeśli osoba uzależniona nie wykazywała dostatecznej motywacji do zmiany, terapii nie rozpoczynano.
Motywacja do psychoterapii osób uzależnionych
Badania nad motywacją osób uzależnionych, przyczyniły się do traktowania motywacji jako dynamicznego procesu. Zaczęto dostrzegać, że odpowiedzialność za zmianę spoczywa co prawda głównie na osobie dokonującej zmiany, ale może być również odpowiedzialnością terapeuty towarzyszącego klientowi w tym procesie. Motywacja – rozumiana jako celowe, zamierzone i ukierunkowane na osobiste dobro zachowanie człowieka – stanowi klucz do zmiany. Wyznaczana jest przez presję zewnętrzną, wewnętrzne potrzeby jednostki, cele, które chce osiągnąć́, marzenia, które pragnie spełnić, możliwości, które posiada, czy w końcu przez ocenę̨ stopnia ryzyka (opłacalności tej zmiany) i korzyści, jakie ona przyniesie. Siła (intensywność́) motywacji do zmiany zależy również̇ od sytuacji, w jakiej znajduje się człowiek, warunków, w jakich żyje i doświadczeń życiowych. Może mieć́ charakter ambiwalentny lub zdecydowany, zależeć́ od wpływu innych osób – rodziny, przyjaciół czy środowiska społecznego.
Dlaczego warto rozpocząć psychoterapię uzależnień?
Nie każdy jednak wpływ rzeczywiście zwiększa gotowość do zmiany niepożądanych zachowań. Zbyt duża presja, przykre przeżycia czy określone sytuacje życiowe mogą poważnie osłabiać motywację lub wręcz ją hamować. To, co zdecydowanie wzmacnia i zachęca klienta do zmiany zachowań nałogowych to: koncentrowanie się na jego mocnych, a nie słabych stronach, respektowanie autonomii i decyzji podejmowanych przez niego (klienta), niestosowanie etykiety „alkoholik”, „narkoman”,dostosowywanie metod oddziaływania do indywidualnych potrzeb klienta, ustanowienie partnerskiej relacji terapeutycznej,empatia. Sukces w terapii w znacznej mierze zależy od atmosfery, jaka panuje podczas sesji terapeutycznych. W prowadzeniu dialogu motywującego atmosfera sprzyjająca zmianie stanowi najważniejszy czynnik decydujący o powodzeniu terapii. Tworzy ją przede wszystkim indywidualny styl terapeuty, który niezależnie od podejścia terapeutycznego, wyznacza klimat relacji klient–terapeuta. W określonych przypadkach pacjent po skończonej terapii może być skierowany na psychoterapie psychodynamiczną aby dalej pracować nad wglądem.
Katarzyna Waligóra
-psychoterapeuta uzależnień, interwent kryzysowy, pedagog, mediator Kraków